Kamphoofd tegen wil en Dank

Dit is het verhaal van Elly Campioni,  een ‘vergeten’ oorlogsheldin, gebaseerd op haar manuscript dat decennia lang in een kast lag . Elly Campioni Soeters (1907-1985) kreeg begin jaren zeventig terugkerende nachtmerries , die in wezen steeds hetzelfde waren : “Ik ben onder een massa mensen, zoek naar m’n laatste bezittingen  of naar een van de drie kinderen. Ben al mijn geld kwijt. Moet weer een nieuwe ligplaats in een barak vinden die altijd slechter is. Tracht eten te vinden voor de kinderen. Kan het nooit vinden of ben te laat. Zo nu en dan krijg ik de schrik. Moet ik dit opeens nu allmaal organiseren? Ik ben daar te moe voor.”

Het boek is verkrijgbaar via  www.campioni.nl

Beknopt overzicht  

Op 8 December 1941 woonde Elly Campioni in  Sungai Gerong, Sumatra waar haar man werkzaam was bij een olie firma. Haar verhaal volgt haar en haar drie kinderen op vlucht naar Java dat op 8 Maart 1942 door het Japanse leger ook bezet werd.  In Batavia raakt zij betrokken  met de Gemeenschappelijk Economische Steun Commitee  dat geld verzamelt en distribueert onder een stel vrouwen  van gevangenen KNIL soldaten die nu straatarm zijn. Elly riskeert haar leven om deze vrouwen iedere maand in het geheim wat GESC geld toe te schieten,  zelfs nadat de gehele Europeesche bevolking  in Tjideng internerings kamp terecht komen, en nog steeds hun voedsel moeten kopen. Als de Japanse autoriteiten besluiten om deze groep GESC gesteunde vrouwen en kinderen elders te interneren , in Grogol, (Pagina 79-160),  een gesticht voor krankzinnige dat buiten Batavia  in een afgelegen oord ligt, besluit Elly om  de leiding van de groep achthonderd vrouwen en kinderen op zich te nemen.

Als kampleidster plaatste zij zich als een menselijk schot  tussen het Japanse leger en de geinterneerde vrouwen  en kinderen.  Elly wist discipline toe te passen terwille van veiligheid.

Sonei 

In Grogol komt zij in contact met de beruchte Kamp commandant  Sonei die na  1 April 1944 al de internerings kampen in en om Batavia onder zijn gerzag Kreeg. Elly beschrijft in detail hoe zij wist om  haar onderlingen tegen het brute geweld van Sonei te beschermen , en  groot gevaar op liep dat zij zelf het onderspit zou delven. In deze taak werd Elly geholpen door haar inzicht in mensen  in het algemeen, maar ook had zij het voordeel van kennis van de Japanse samenleving, dank zij haar verblijf in dat land gedurende haar jeugd.   Haar beschrijving van de persoon Sonei (iemand die ik zelf gekend heb), zowel als dat van andere Japanse soldaten met wie zij te maken had,  is overtuigend goed, en staat in vel contrast met de overdreven  beschrijving gegeven door Jeroen Brouwers in  zijn Roman , Bezonken Rood.

Op 29 Augustus 1944 gaan alle vrouwen en kinderen (behalve jongens elf jaar en ouder), terug naar Tjideng, waar Sone een poging maakt om Elly de kamphoofdtaak hier op zich te nemen. (Pagina 160-174).  Dat verdomt ze en voor straf wordt Elly door Sone op 8 september, 1944, overgeplaatst naar de Tangerang,jeugd gevangenis.  Dat verblijf  ( pagina 174-184) komt op 25 Maart ten einde, wanneer alle vrouwen en kinderen overgebracht worden naar ADEK kamp in Batavia. Dit kamp bestaat uit een oude koelie loods en is propvol.  In ADEK hoort Elly op 23 Augusts 1945 van de vrede.

Kamphoofd, een zware taak 

Bijzonder interessant  zijn haar opmerkingen  in verband met haar interneringstijd nadat het Grogol verblijf ten einde kwam, en dat zij allen terug gingen naar Tjideng.   In Tjideng, dat toen negenduizend vrouwen en kinderen hield, was niemand bereidt als kampleidster te werken, met het gevolg dat japanse soldaten , in overschreidng van hun eigen regelmenten, dagelijks het kamp in kwamen en zich met het gedrag van de vrouwen bemoeide .

Sonei had inzicht gekregen in Elly’s gave als kampleidster, maar in het veel grotere Tjideng , met zijn snel dalende maatschappelijke gedrag , voelde Elly zich niet langer opgewassen  voor de veel zwaardere taak die dit overvolle kamp verlangde.  In Tjideng vormde de afschuw, angst en haat tussen  de vrouwen menigte en de Japanse militaire zulk een grote psychologsche kloof  dat controle met overleving van internering als doel,  niet langer mogelijk was.